ประเพณีทานหลัวหิงไฟพระเจ้า(ไฟบูชาพระพุทธเจ้า) ของล้านนา

ประเพณีทานหลัวหิงไฟพระเจ้า หรือ จุดไฟบูชาพระพุทธเจ้า ของล้านนานั้นคือการนำเอาฟืนมาทำเป็นซุ้ม แล้วจุดไฟ เพื่อถวายพระพุทธรูป เป็นประเพณีของล้านนาที่จัดขึ้นช่วงเดือน ๔ คือประมาณเดือนธันวาคม ถึงเดือน มกราคม ของทุกปี และจะจัดในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ ของเดือน เพราะเป็นช่วงฤดูหนาว ตามความเชื่อ เชื่อว่าพระพุทธรูปที่อยู่ในวิหารเมื่อถึงฤดูหนาวท่านก็หนาวเย็นเช่นเดียวกับคนเรา จึงได้ร่วมกันหาฟืนมารวมกันแล้วจุดเผาไฟผิงเพื่อให้เกิดความอบอุ่น เมื่อถึงก่อนวันงานชาวบ้านจะช่วยกันเข้าป่าตัดไม้

ไม้ที่จะใช้บูชาพระเจ้านั้นมีข้อกำหนดว่าจะต้องเป็นไม้ที่มีกลิ่นหอม มีดอกหอม ห้ามใช้ไม้ที่มีรสเผ็ด รสเปรี้ยว หรือมีกลิ่นเหม็นเด็ดขาด ให้เลือกไม้ที่มีสีขาว ให้ถ่านดี ทนทาน ไม่แตกเวลาก่อไฟ และหาได้ง่ายในท้องถิ่น ไม้ส่วนใหญ่ที่นิยมใช้ ได้แก่

-ไม้จี้ หรือไม้ชิงชี่ หรือไม้คนทาในภาคกลาง เป็นไม้ที่มีหนามตามลำต้น เมื่อเก็บมาแล้วต้องริบหนามออก ไม้มีลักษณะเป็นเถาและเนื้อในมีสีขาว ขึ้นในป่าบริเวณป่าละเมาะใกล้เชิงเขา

-ไม้โมกมัน หรือมูกมัน เป็นไม้ยืนต้น เนื้ออ่อนสีขาว

-ไม้โชค หรือสะคร้อ เป็นไม้ยืนต้นผลกินได้ มีสีขาวให้ถ่านดีมาก ชาวบ้านนิยมนำมาเผาถ่าน

-ไม้มะขาม เป็นไม้ยืนต้นข้างในสีขาว นิยมร่นกิ่งลงมาเหลือแต่ต้นไว้ เพื่อให้ออกกิ่งใหม่

นอกจากนี้  ยังมีไม้กาสะลอง (ไม้ปีป) ไม้สบันงา (ไม้กระดังงา) ไม้จุ๋มป๋า (ไม้จำปา) ฯลฯ ในการคัดเลือกไม้ ให้เลือกกิ่งที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒-๓ นิ้ว และตัดให้มีความยาวประมาณ ๑ วา หรือ ๑.๘๐- ๒.๐๐ เมตร แล้วนำมาผึ่งแดดให้แห้ง ถึงวันก่อนเดือน ๔ เป็ง ๑ วัน  แล้วถากเอาเปลือกไม้ออกทุกส่วน นำมามัดรวมกันให้ได้ ๘๐ ท่อน เท่าจำนวนพระชนมายุของพระพุทธเจ้า คือ ๘๐ พรรษา


จากนั้นชาวบ้านจะช่วยกันแบกหามไม้เข้าสู่วัดนำมาไว้ที่ลานข้างวิหาร หรือที่ล้านนาเรียกว่า “ข่วงแก้วทังสาม” หรือ “ข่วงแก้วอาราม” ให้ตรงหน้าพระประธานในพระอุโบสถหรือพระวิหาร จากนั้นจัดการกองสุมหลัว หรือทำซุ้ม เป็นรูปเหมือนกระโจมอินเดียนแดง โดยทำเป็นซุ้มสองกองไว้ ชั้นแรกใช้ไม้รวกเป็นแกนตั้งข้างใน ข้างนอกเป็นพวกไม้ซางและไม้อื่นๆที่เตรียมไว้   ใช้เถาวัลย์ตรึงมัดกองโดยรอบ โดยเฉพาะตัวแกนในเพื่อไม่ให้กองฟืนโค่นล้ม ไม้ฟืนทั้งหมดต้องคละด้วยไม้ที่เก็บมาใหม่ หากเป็นไม้แห้งหมดจะไหม้ไฟไวเกินไป นอกจากนี้มีการใส่ “หมากสะโปก” ไม้ประทัด หรือไม้ระเบิดสอดเข้าข้างในด้วย   ขณะที่ไม้ติดไฟจะแตกเสียงดังไปไกล เป็นสัญญาณให้ชาวบ้านลุกตื่นมาจัดเตรียมข้าวปลาอาหาร เพื่อมาทำบุญที่วัด ไม้นี้ทำจากไม้ไผ่ซาง หรือไม้บง ตัดปิดหัวท้ายเป็นท่อน อาจเป็น ๒ ท่อนบ้าง ๓ ท่อนบ้าง ใส่สะโปกประมาณ ๔-๕ ชุด เตรียมไว้สำหรับเผาต่อไป

เมื่อถึงวันพิธีจากชาวบ้านผู้มีศรัทธาจะเตรียมพานข้าวตอกดอกไม้ ฟืนท่อนยาว ๑ วา จำนวนหนึ่งมัด และภัตตาหารถวายแก่พระสงฆ์ เมื่อไหว้พระรับศีลรับพรเรียบร้อยแล้ว จะมีการกล่าวคำถวายที่มีใจความเกี่ยวกับการบูชาพระรัตนตรัย การถวายทานและการสร้างกุศล จากนั้นจะเอาฟืนเข้าประเคนหน้าพระพุทธรูปองค์ประธานพิธี หรือบางแห่งจะใช้กรวยดอกไม้ประเคนหน้าพระสงฆ์เพื่อเป็นการสักการะ

ในเวลาประมาณ ๐๔.๐๐-๐๕.๐๐ น. จะเริ่มจุดกองไฟหรือกองฟืนนั้น โดยเจ้าอาวาสจะจุดไฟเป็นท่านแรกพร้อมกับตีฆ้อง ๓ ลา เพื่อให้ประชาชนได้ทราบและร่วมอนุโมทนาบุญด้วย

ประเพณีทานหลัวหิงไฟพระเจ้านี้ นอกจากจะเป็นประเพณีที่ดีแล้วยังเป็นกุศโลบายในการสร้างกุศลให้กับคนด้วยเพราะเหมือนเป็นการถวายไฟหรือแสงสว่างเป็นพุทธบูชา คล้ายกับจุดเทียนบูชาเหมือนกัน